Η Ελλάδα στην κατάταξη των χωρών βάσει μεγέθους οινοπαραγωγής, βρίσκεται συνήθως δέκατη έκτη, αμέσως πάνω από την Αυστρία. Εκτός όμως από παρόμοια οινοπαραγωγή, οι δύο χώρες Αυστρία και Ελλάδα έχουν επίσης παρόμοιο πληθυσμό, με εννέα και έντεκα εκατομμύρια κατοίκους αντίστοιχα. Η Αυστρία βέβαια είναι μικρότερη σε γεωγραφική έκταση, έχοντας το 64% της έκτασης της Ελλάδας, ενώ καλύπτεται κατά το 62% από τις Αυστριακές Άλπεις, αφήνοντας ένα λεπτό πεδινό φρύδι στα βόρεια κατά μήκος του ποταμού Δούναβη, αλλά και στα ανατολικά σύνορα της χώρας. Οι Άλπεις μπλοκάρουν κάθε πιθανή επιρροή της Μεσογείου, δημιουργώντας ένα κατεξοχήν ηπειρωτικό κλίμα με μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας μεταξύ ημέρα και νύχτας, χειμώνα και καλοκαιριού. Αντίθετα στα ανατολικά απλώνεται η ζεστή και αχανής Ουγγρική Πεδιάδα της Παννονίας η οποία εξισορροπεί το ψύχος που έρχεται από τα Δυτικά. Υδάτινοι όγκοι όπως τα ποτάμια παίζουν το δικό τους ρόλο στη δημιουργία μιας πληθώρας μεσοκλιμάτων και συνθηκών καλλιέργειας.

Η Αυστρία εστιάζει στην ποιοτική και όχι στην ποσοτική οινοπαραγωγή. Οι δύο πιο διαδεδομένες αυτόχθονες Αυστριακές ποικιλίες, η λευκή Grüner Veltliner και η ερυθρή Zweigelt καλύπτουν τη μισή σχεδόν έκταση αμπελώνων της χώρας. Οι αμπελώνες βρίσκονται στο Ανατολικό άκρο της Αυστρίας, αφού το κεντρικό και Δυτικό καλύπτεται από τις Άλπεις.

H πιο σπουδαία περιοχή για τα λευκά κρασιά βρίσκεται στο μεγαλύτερο ομόσπονδο κρατίδιο της Αυστρίας, την Niederösterreich ή Κάτω Αυστρία, βορειοδυτικά της Βιέννης. Οι τρεις περιοχές που πρωταγωνιστούν είναι το Kamptal, το Kremstal και το Wachau.

Οι αμπελώνες του Wachau βρίσκονται στην βόρεια όχθη του Δούναβη. Κοντά στο χωριό Altenwörth δημιουργούνται δύο παραπόταμοι του Δούναβη προς τα βόρεια, ο Krems και ο Kamp. Έτσι προκύπτουν οι δύο γειτονικές περιοχές Kremstal και Kamptal. Είχα τη χαρά να επισκεφτώ τρία οινοποιεία στο Kamptal, όλα προσηλωμένα στην κορυφαία ποιότητα με σκοπό την παραγωγή αξεπέραστων λευκών κρασιών.

Schloss Gobelsburg

Λιγότερο από μια ώρα οδήγησης χρειάστηκε για να φτάσω από τη Βιέννη στην πύλη του επιβλητικού Schloss Gobelsburg με το πέτρινο λιοντάρι, ένα από τα παλιότερα οινοποιεία της Αυστρίας. Η ιστορία του κάστρου είναι μακρά και ταραχώδης. Αριστοκρατικές οικογένειες της Αυστρίας, Δούκες, μοναχοί, αυτοκράτορες, όλοι έχουν παίξει κάποιο ρόλο στην ιστορία του Κάστρου η οποία μετράει σχεδόν χίλια χρόνια.

Το Κάστρο Gobelsburg όταν ένα οχυρωμένο κτήριο μαζί με μια ξεχωριστή εκκλησία. Η οινοπαραγωγή στο Κάστρο ξεκίνησε περίπου το 1171 και συνεχίστηκε αδιάκοπα τους επόμενους αιώνες. Στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα –περίπου το 1725-, ο τότε ιδιοκτήτης, αριστοκράτης Freiherr Achaz Ehrenreich von Hohenfeld, μετέτρεψε αρχιτεκτονικά το Κάστρο σε ένα εντυπωσιακό Chateau σε Baroque στυλ. Μεταξύ Πρώτου και Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το Κάστρο μετατράπηκε σε θερινό ανάκτορο, ενώ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εδώ διαμελίζονταν Γάλλοι αιχμάλωτοι πολέμου. Από το 1740 μέχρι και το 1995 το κρασί έφτιαχναν μοναχοί του Κιστερκιανού τάγματος από το Αββαείο του Zwettl, με πρώτη ύλη από παλιά αμπέλια γύρω από το Κάστρο, στους οποίους ακόμα και σήμερα ανήκει η ιδιοκτησία.

Το 1996 συμφωνήθηκε η επ’ αορίστου μίσθωση και εκμετάλλευση του Κτηρίου, των αμπελώνων και του οινοποιείου από τον Michael Moosbrugger, ο οποίος αρχικά με τη βοήθεια του γνωστού οινοποιού της περιοχής Willi Bründlmayer, αναβίωσε το Κτήμα και τα αμπέλια, όπου και όταν χρειαζόταν, ενώ ακολούθησε σύγχρονες μεθόδους οινοποίησης.

Εξακολούθησε να εμπιστεύεται προηγούμενες τεχνικές όπου αυτό ήταν σε όφελος των κρασιών, όπως για παράδειγμα οι αυθόρμητες ζυμώσεις. Περίπου οι μισές φυτεύσεις των περίπου 350 συνολικά στρεμμάτων είναι αφιερωμένες στο Grüner Veltliner και ακολουθούν οι ποικιλίες Riesling, St. Laurent, Zweigelt, Pinot noir και Merlot. Ο αμπελώνας καλλιεργείται κυρίως βιολογικά και οι περισσότερες εργασίες γίνονται χειρωνακτικά.

Διασχίζοντας το όμορφο εσωτερικό προαύλιο καταλήγουμε τελικά στον χώρο γευσιγνωσίας. Οι περίπου σαράντα ετικέτες του οινοποιείου κατατάσσονται σε τρεις ποιοτικές κατηγορίες, με κορυφαία όλων την σειρά Schloss Gobelsburg (26 ετικέτες) στην οποία περιλαμβάνονται οι πασίγνωστες single vineyard εμφιαλώσεις. Η μοναδικότητα του κάθε αμπελώνα αντανακλάται στο κάθε κρασί, δίνοντας αντίστοιχα διαφορετικά αποτελέσματα. Grüner Veltliner φυτεμένο σε εδάφη από άμμο και ασβεστούχο πηλό (loess) των αμπελώνων Lamm, Renner, Spiegel και Steinsetz αλλά και Riesling από τα πετρώδη εδάφη των αμπελώνων Gaisberg, Heiligenstein και Grub. Δοκίμασα δώδεκα single vineyard ετικέτες, οι περισσότερες της κορυφαίας κατηγορίας ‘Erste Lage’, κάτι αντίστοιχο του ‘Premier Cru’, αποκλειστικά από τις ποικιλίες Grüner Veltliner και Riesling. Δοκιμάζοντας διαφορετικές εκδοχές της ίδιας ποικιλίας από διαφορετικά αμπελοτεμάχια νοιώθει κανείς την αποθέωση του terroir. Η κομψότητα και η φινέτσα ήταν κοινοί συντελεστές σε ολόκληρη τη συλλογή της δοκιμής.

Τα κρασιά του οινοποιείου Schloss Gobelsburg εξάγονται στην μεγάλη τους πλειοψηφία, προς πενήντα χώρες σε όλες τις Ηπείρους και αν σας δοθεί η ευκαιρία να τα δοκιμάσετε, θα πρέπει να την αξιοποιήσετε.

Weingut Hirsch

Σε απόσταση μικρότερη των τριών χιλιομέτρων βρίσκεται το οινοποιείο της οικογένειας Hirsch. Χρειάστηκαν μόλις πέντε λεπτά οδήγησης για να φτάσουμε εκεί, περνώντας στην ανατολική όχθη του ποταμού Kamp. Το σύγχρονο οινοποιείο είναι φιλόξενο και εκπέμπει ταυτόχρονα χαλαρότητα αλλά και καλαισθησία. Το μεγάλο τραπέζι όπου δοκιμάζει κανείς τα κρασιά βρίσκεται σε μια όμορφη αίθουσα με floor-to-ceiling διάφανες μπαλκονόπορτες στις οποίες έχουν σηματοδοτηθεί τα πραγματικά αμπελοτόπια που βλέπουμε στο φόντο, αναφέροντας και τα υψόμετρα των αντίστοιχων λόφων. Στην ίδια αίθουσα, οι άδειες φιάλες από κρασιά-σύμβολα του διεθνούς αμπελώνα που βρίσκονται παρατεταγμένες στο πάτωμα στη βάση της τζαμαρίας μαρτυρούν επικές οινοποσίες από μια πρακτική που αποτελεί μονόδρομο για τους παραγωγούς που θέλουν να έχουν τις γευσιγνωστικές κεραίες τους ανοιχτές.

Είχα την χαρά να γνωρίσω τον ιδιοκτήτη και οινοποιό Johannes Hirsch ο οποίος μαζί με την γυναίκα του Sandra καλλιεργεί 310 στρέμματα αμπελώνων σε επιλεγμένες περιοχές του Kamptal. Οι αρχικοί αμπελώνες πέρασαν στα χέρια τους από τους Josef και Christine Hirsch, γονείς του Johannes. Ο Joseph ξεκίνησε με την κληρονομιά 25 στεμμάτων από τον δικό του πατέρα, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1970 άρχισε να αγοράζει επιπλέον αγροτεμάχια προς καλλιέργεια, κομμάτια γης που κανείς δεν ήθελε γιατί ήταν πετρώδη και ψηλά σε επικλινείς λόφους. Εκείνη την εποχή όλοι ήθελαν να δουλεύουν στα πιο εύκολα πεδινά χωράφια, έτσι οι γείτονες μάλλον θεωρούσαν ότι οι αγορές αυτές ήταν μια τρέλα. Σήμερα βέβαια, αμπελώνες όπως ο Heiligenstein έχουν αποκτήσει τη φήμη και την αξία που τους αναλογούν.

Στο εγχείρημα μαζί και τα παιδιά τους, η κόρη Marie και τα δίδυμα αγόρια Florian και Josef. Η οικογένεια έχει αποφασίσει την αποκλειστική εμφιάλωση όλων των κρασιών με βιδωτά πώματα, ενώ από το 1999 έχει εστιάσει στην επίσης αποκλειστική καλλιέργεια δύο μόνο λευκών ποικιλιών, Grüner Veltliner και Riesling.

Προτιμούν οι όποιες διαφοροποιήσεις στις ετικέτες να προκύπτουν από τους διαφορετικούς αμπελώνες αναδυκνύοντας τα αμπελοτεμάχια που κατέχει η οικογένεια στις καλύτερες τοποθεσίες: Lamm, Renner, Grub, Gaisberg και Heiligenstein.

Τα αμπέλια καλλιεργούνται βιολογικά με φυσικό λίπασμα από το 1978, αξιοποιώντας την κοπριά από κατσίκες και βουβάλια της διπλανής φάρμας, ενώ τα τελευταία χρόνια καλλιεργούν σύμφωνα με τις αρχές της βιοδυναμικής καλλιέργειας. Υψηλές πυκνότητες φύτευσης, διαχείριση φυλλικού τοιχώματος, αποκλειστικά χειρωνακτικός τρύγος, πίεση ολόκληρων σταφυλιών, αυθόρμητες ζυμώσεις και εκτεταμένη επαφή των κρασιών με τις οινολάσπες τους συντελούν στην παραγωγή μιας εξαιρετικής ποικιλίας κρασιών. Ο παραγωγός έχει επιλέξει τις όψιμες εμφιαλώσεις, που σημαίνει ότι το κάθε single vineyard κρασί εμφιαλώνεται τον Ιούλιο του επόμενου έτους και κυκλοφορεί στην αγορά το Σεπτέμβριο. Αυτό προσδίδει επιπλέον πόντους ωριμότητας και ισορροπίας σε μια έτσι κι αλλιώς υποδειγματική δουλειά.

Δοκίμασα πέντε πανέμορφα λευκά κρασιά. Ξεκινήσαμε από το βασικό Hirsch Trinkvergnügen από Grüner Veltliner και συνεχίζουμε με δύο single vineyard για την κάθε ποικιλία: Heiligenstein Riesling, Gaisberb Riesling, Grub Grüner Veltliner και Lamm Grüner Veltliner. Κοφτερές οξύτητες, φρεσκάδα, αλλά και ορυκτότητα, δομή, φινέτσα. Η δουλειά αλλά και η φιλοσοφία της οικογένειας Hirsch μας κερδίζουν ολοκληρωτικά.

Weingut Fred Loimer

Πέντε λεπτά οδήγησης και λιγότερο από τέσσερα χιλιόμετρα μακριά βρίσκεται το μοναδικό οινοποιείο του Fred Loimer. Μια παρόμοια οικογενειακή ιστορία και εδώ, καθώς ο Fred και η σύζυγός του Birgit Loimer μετέτρεψαν το πατρικό οικογενειακό οινοποιείο που ιδρύθηκε το 1962 σε μια σύγχρονη και μοντέρνα επιχείρηση παραγωγής μοναδικών κρασιών.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο νεαρός Fred Loimer, απόφοιτος οινολογίας από σχετική σχολή της Βιέννης, μετά από ένα πέρασμα από το Nahe της Γερμανίας και το Carneros της Sonoma County στην Καλιφόρνια, εργάστηκε στο οικογενειακό τους οινοποιείο, μαζί με τον ιδρυτή και πατέρα του Alfred. Εκεί δοκίμασε καινούριες, τολμηρές πρακτικές αλλάζοντας πολλές καθιερωμένες διαδικασίες του οινοποιείου. Οινοποίηση της ποικιλίας Grüner Veltliner σε δρύινα γαλλικά βαρέλια, οινοποίηση Chardonnay με την μέθοδο της Βουργουνδίας -αρκετά σπάνια πρακτική στην Αυστρία την εποχή εκείνη- και ένα γενικότερο φλερτ προς την καινοτομία. Το 1998 ο Fred ανέλαβε πλήρως τις τύχες του οινοποιείου και μόλις δύο χρόνια αργότερα αγόρασε το παλιό θολωτό κελάρι του κάστρου Haindorf, του 18ου αιώνα. Ή μάλλον ότι απέμεινε από ένα ακόμα μεγαλύτερο κελάρι, πριν αυτό καταστραφεί στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο λειτουργώντας ως αποθήκη πυρομαχικών.

Ακόμα και το μισό κελάρι πάντως εξακολουθεί να είναι δαιδαλώδες και επιβλητικό, με θολωτές αίθουσες και μεγάλους διαδρόμους. Πάνω ακριβώς από το κελάρι έχτισε ένα μαύρο αφαιρετικό κύβο παντρεύοντας το παλιό με το καινούριο σε ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό δημιούργημα.

Τα 750 στρέμματα αμπελώνων παράγουν την πρώτη ύλη για την παραγωγή περίπου 600.000 φιαλών το χρόνο. Τα αμπέλια κλαδεύονται και τρυγιούνται χειρωνακτικά. Ο παραγωγός πιστεύει στη βιοποικιλότητα, αφήνοντας στον αμπελώνα άθικτη την χλωρίδα και πανίδα που περιβάλλει τα αμπέλια. Το λίπασμα παράγεται ως κομπόστ από τις κληματίδες του κλαδέματος, το κλάδεμα των δέντρων, τα τσίπουρα από την οινοποίηση (πιεσμένα σταφύλια) και την κοπριά των ζώων. To 2006 το οινοποιείο αποφάσισε να στραφεί στην βιοδυναμική καλλιέργεια. Και καθώς δηλώνουν, όπως ‘δεν μπορείς να είσαι λίγο έγκυος’, έτσι και δεν μπορείς να είσαι ‘λίγο βιοδυναμιστής’. Έτσι, η βιοδυναμική προσέγγισή τους θεωρεί το οινοποιείο ως ολότητα ένα ζωντανό οργανισμό, ένα σύστημα που περιλαμβάνει τους αμπελώνες, τα κτήρια, τα φυτά και τα ζώα. Στο ίδιο σύστημα εντάσσονται επίσης οι άνθρωποι που δουλεύουν στο οινοποιείο αλλά και όσοι απολαμβάνουν τα κρασιά Loimer.

Οι αυθόρμητες ζυμώσεις σε ανοξείδωτες δεξαμενές και δρύινα βαρέλια έχουν αποτέλεσμα τη διάπλαση κρασιών με χαρακτήρα και σημαντικές δυνατότητες παλαίωσης. Σήμερα όλα τα single vineyard κρασιά ωριμάζουν σε μεγάλα βαρέλια ακακίας 2,5 τόνων με μακρά επαφή με τις οινολάσπες τους.

Μετά από μια μεγάλη βόλτα στο αμπέλι με τις υπαίθριες σόμπες που χρησιμοποιούνται την άνοιξη κατά την περίοδο της ανθοφορίας σε περίπτωση παγωνιάς αλλά και στο οινοποιείο και το δαιδαλώδες κελάρι, επιστρέψαμε στη σύγχρονη, μοντέρνα αίθουσα του οινοποιείου για ένα αξέχαστο flight κρασιών ανάμεσα σε διαφορετικές ποικιλίες, σοδειές και αμπελοτόπια. Δοκιμάζουμε Grüner Veltliner και Riesling από αμπελοτόπια όπως τα Loiserberg, Käferberg, Steinmassl, Seeberg, Heiligenstein και Berg Vogelsang. Στο τέλος είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Fred Loimer σχετικά με την δουλειά του που έτσι και αλλιώς ‘μιλάει’ έντονα και ζωηρά μέσα από το ποτήρι.

Μετά από τα τρία μοναδικά οινοποιεία του Kamptal αναχώρησα με τελευταία στάση το Wachau και το μυθικό οινοποιείο Franz Hirtzberger, τριάντα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά, στις όχθες του Δούναβη.

* Update άρθρου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Grape (τεύχος #19, σελίδες 36-42)